Hacettepe Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Enstitüsü Biyoenformatik Ana Bilim Dalı’nda Öğretim Vazifelisi Gülşah Kılınç ve takımı, Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Kısmı ile TÜBİTAK dayanağında 2020 yılında ‘Obezite ve tip-2 diyabetle bağlı genetik yapının Anadolu insan popülasyonlarında araştırılması‘ çalışmasını başlattı.
Çalışma kapsamında, Anadolu’daki arkeolojik hafriyatlarda ortaya çıkarılan kemik örneklerinin bulunduğu Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü’ndeki iskelet laboratuvarından elde edilen 40 beşere ilişkin kemikler üzerinde DNA incelemesi yapılıyor.
Anadolu’da 10 bin yıl öncesinden bugüne kadar kadar geçen süreçte yaşamış 40 beşere ilişkin kemiklerin DNA dizilimleri ortaya çıkarılıp, üzerinde modelleme çalışması yapılarak ilerleyen çalışmada, obezite ve tip-2 diyabetle bağlı genetik yapının tarih öncesi devirden bugüne nasıl değiştiği ve bu hastalıkların neden yaygın olduğu ortaya konulacak. 2023 yılında tamamlanması planlanan çalışmada elde edilen bilgilerin hastalıkların tedavisinde de kullanılması sağlanacak.
“40 ANTİK İNSAN İNCELENİYOR”
Dr. Kılınç, çalışmanın Türkiye’de ve dünyada alanında yapılan birinci çalışma olduğunu vurgulayarak, “Dünyada antik DNA’larla yapılan çalışmalar aslında çok yaygın; lakin obezite ve diyabeti anlamak üzerine ve antik insan iskeletleri üzerinden DNA tahlili olarak ülkemizde birinci hatta dünyada da birinci yapılan çalışma olacak. Çalışmada 40 tane antik insan inceleniyor.
10 bin yıl öncesinden günümüze kadar yaşamış, Anadolu coğrafyasında yaşamış insanların kemik örnekleri inceleniyor. Bu kemikler Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü’nde iskelet laboratuvarından. Oradan elde ettiğimiz kemikler birinci olarak inceleniyor, daha sonra DNA’ları laboratuvarda çıkarılıyor ve biz de bunu çalışıyoruz. Daha çok Orta Anadolu’da yaşamış insan topluluklarını şu an inceliyoruz” dedi.
“İLAÇ GELİŞTİRMEYE DÖNÜK ÇALIŞMALARA TEMEL”
Dr. Kılınç, obezite ve tip-2 diyabetle bağlı genetik yapının tarih öncesi periyottan bugüne nasıl değiştiği ve bu hastalıkların neden yaygın olduğunu ortaya koymaya çalıştıklarını anlatarak, “10 binlerce yıllık insan kemiklerinden DNA elde edip, bu DNA’ların dizilerini üretiyoruz. Daha sonra da matematiksel hesaplamalarla bu bilgiyi inceliyoruz. Bu 2 hastalık aslında günümüzde dünyada birçok insan popülasyonunda çok yaygın halde görülen 2 hastalık.
Türkiye’de de çok yaygın görülüyorlar. Bu hastalığın neden bu kadar çok yaygın olduklarını geçmişten günümüze uzanan evrimsel süreçleri inceleyerek anlayabiliyoruz. Bu projenin sonucunda neden hastalıkların yaygın olduklarına dair genetiğini ortaya koyarak, art planlarını anlamaya dair bilgi üretmiş olacağız. Fakat bu kısa vadede bir esere ya da bir şeye dönüştürülecek bir şey değil bu. Büsbütün bilimsel bilgi üretmiş oluyoruz; lakin bu hastalıkların nedenini anlamak aslında ileride bunları engellemeye ve ilaç geliştirmeye yönelik yapılacak çalışmalara bir temel sağlayacaktır” dedi.
“TIP DÜNYASINA KATKI SAĞLAYACAKTIR”
Dr. Kılınç, bu dönemde çok yaygın olduğu ve toplum sıhhatini kıymetli ölçüde etkilediği için obezite ve diyabet hastalıklarını seçtiklerini belirterek, “Bilimsel olarak bildiğimiz şey şu ki; bugün yaygın gördüğümüz birçok hastalık aslında binlerce yıllık evrimsel süreçlerin bir sonucu olarak ortaya çıkıyorlar. O süreçlerin ne olduğunu anlamak ismine bu çalışmayı yapıyoruz. Ürettiğimiz sonuçlar bize bu hastalıkların art planındaki genetik düzeneklere dair bilgi vereceği için hem engellenmesi hem de geliştirilmesi istikametinde tıp dünyasına katkı yapacaktır diye düşünüyorum.
Bu projeyle birlikte bu hastalıklarla bağlantılı genlerin değişim dinamiklerini gözlemlenme talihimiz oluyor. Şimdiye kadar kendi ürettiğimiz bilgiler değil de yayımlanmış insan DNA bilgilerinden yararlanarak bu hastalıklarla ilgili genetik çeşitliliğin vakit içinde değiştiğine, muhakkak vakitler artış ve azalış gösterdiğine dair bilgiler elde edindik; ancak proje şimdi çok başlarında olduğu için yeni bilgiler üretmemize bağlı daha kesin ve net sonuçlar söylememiz için” dedi.